Trudności z powiększeniem tekstu na stronie internetowej, zbyt wiele foto-bodźców, brak transkrypcji czy napisów w plikach multimedialnych, bądź problemy z poruszaniem się po zakładkach lub brak tekstu alternatywnego w elementach graficznych. To zaledwie kilka problemów, z jakimi na co dzień mierzą się osoby z niepełnosprawnością podczas surfowania w Internecie. Z reguły proste czynności stają się skomplikowane.
Niepełnosprawność można rozpatrywać z kilku perspektyw, biorąc pod uwagę różne aspekty zdrowotne. Natomiast zanim zaczniemy dzielić termin niepełnosprawności na poszczególne podtypy, nie może zabraknąć wyjaśnienia podstawowego zagadnienia niniejszego artykułu, a mianowicie „dostępności cyfrowej”.
Accessibility – dostępność
Dostępność cyfrowa, znana szerzej w języku angielskim jako „Accessibility”, jest tworzona z myślą o wszystkich produktach cyfrowych, zarówno aplikacjach, stronach internetowych, dokumentach czy usługach elektronicznych, tak aby były one dostępne dla jak największej grupy odbiorców. Projektowanie i tworzenie dostępnych cyfrowo stron WWW, jak również pozostałych produktów, spowoduje zwiększenie dostępności publikowanych tam treści.
Zasada dostępności polega na integrowaniu i usuwaniu barier.
Z radością możemy powiedzieć, że z inicjatywy W3C (World Wide Web Consorcium) zostało założone WAI (Web Accessibility Initiative). W3C to potężna jednostka dbająca o standardy pisania oraz przesyłania stron internetowych, w skład której wchodzi około 400 organizacji, w tym światowi giganci: Google, Microsoft, IBM, eksperci, zespoły dyskusyjne, web masterzy i wielu innych.
Z ramienia W3C powstało WAI, której zadaniem jest dbanie o dostępność stron internetowych. Skupia się głównie na tworzeniu wytycznych oraz instrukcji dotyczących dostępności w sieci.
Typy niepełnosprawności
Niepełnosprawność może być:
- Wrodzona – to taka, która nie jest uleczalna z medycznego punktu widzenia.
- Nabyta – jak sama nazwa mówi, może pojawić się w ciągu naszego życia.
Poniżej przykłady wyzwań z jakimi muszą mierzyć się osoby z różnymi rodzajami niepełnosprawności oraz jakie ułatwienia oferują im nowe technologie.
Niewidomi i niedowidzący
Czy kiedykolwiek zastanawialiście się, ile osób na świecie jest niewidomych lub niedowidzących? Jeśli odpowiedź brzmi „tak”, to pewnie orientujecie się w statystykach, natomiast w przypadku odpowiedzi przeciwnej, rozwiązujemy zagadkę. Obecnie na świecie żyje 36 mln ludzi niewidomych.
Niewidomi bądź niedowidzący mogą korzystać z wielu postępów technologicznych, które w znacznym stopniu mają podnosić poziom życia oraz poszerzać możliwości. Z pomocą przychodzą czytniki ekranu, które są wbudowane jako elementy systemów operacyjnych w naszych smartfonach. Znajdziemy je w ustawieniach telefonu, które po uruchomieniu odczytują tekst na ekranie. Poprzez użycie rozmaitych gestów dłoni i palców użytkownik „odczytuje” tekst, a także wchodzi w interakcje ze stroną internetową, co umożliwia dokonania licznych operacji (np. bankowych).
Na ten moment najpopularniejszy jest TalkBack na Androidzie oraz VoiceOver na iOS. W systemie Windows domyślnie wbudowany został Microsoft Narrator, natomiast dla MacOS domyślnie działa VoiceOver.
Warty uwagi jest również darmowy czytnik ekranu NVDA oraz płatny JAWS, działają one w systemach operacyjnych Windows. Czytniki ekranu to niezwykły postęp technologiczny, natomiast by spełniały swoją funkcję, należy zadbać o kod źródłowy, semantyczny HTML. Solidne podstawy, takie jak kod pisany zgodnie z wymaganiami WCAG, umożliwią użytkownikom niedowidzącym poprawny odbiór stron internetowych, prezentacji, dokumentów i wielu innych produktów cyfrowych.
Zaburzenie widzenia barw
Nie sposób pominąć tematu związanego z niepoprawnym rozpoznaniem kolorów. Schorzenie to dotyka głównie mężczyzn – jest to 8% w ujęciu globalnym i 0,5% kobiet. Dodatkowo, część osób nie widzi koloru czerwonego (protanopia), inni koloru zielonego (deuteranopia), a jeszcze inni koloru żółtego (tritanopia). Jest też grupa osób, która nie rozpoznaje kolorów w ogóle (co znalazło swój odpowiednik jako monochromatyzm).
Jak łatwo się domyślić, zaburzenia widzenia barw mają wpływ na korzystanie z serwisów internetowych. Dlatego kolor nie może być głównym „przekaźnikiem” informacji. Strona internetowa powinna być opatrzona tekstem, który w logiczny sposób będzie oddawał sens, a także jej zawartość. Z pomocą przychodzi ARIA, o której będziemy pisać w kolejnym artykule.
Niedosłuch i całkowita utrata słuchu
Kolejną niepełnosprawnością, która znacznie wpływa na funkcjonowanie w cyfrowym świecie, jest niedosłuch lub całkowita utrata słuchu. Według statystyk ponad 15% światowej nie słyszy, a 5% ma problemy ze słuchem. Niestety prognozy nie są optymistyczne, ponieważ szacuje się, że za około 30 lat liczba osób niesłyszących może się podwoić. Ważne jest, aby stronom internetowym zawierającym treści audio były opatrzone transkrypcją oraz tekstem alternatywnym, a najlepiej tłumaczem migowym.
Niepełnosprawność ruchowa
Zwróćmy także uwagę na osoby niepełnosprawne ruchowo. Niedowład kończyn, porażenia nerwowe, uszkodzenie mięśni, stwardnienie rozsiane, schorzenia reumatyczne – to tylko wycinek chorób, z którymi mierzy się wspomniana grupa. Niepełnosprawność ruchowa znacznie wpływa na sposób obsługi komputera i surfowanie po Internecie. Niektóre osoby świetnie sobie radzą, używając klawiatury oraz standardowej myszki, podczas gdy inne sięgają po bardziej zaawansowane technologie wspomagające, typu myszka nagłowna.
Osoby bez kończyn korzystają ze wskaźnika, który umieszczają w ustach. Następnie używają precyzyjnych ruchów do poruszania się po stronie internetowej. Ważne jest, aby komponenty szaty graficznej strony internetowej były relatywnie duże, by móc sprawnie się po nich poruszać używając zaawansowanych technologii.
Zaburzenie poznawczo-intelektualne
Analizując temat niepełnosprawności, warto także opisać zaburzenie poznawczo-intelektualne.
Może niektórych to zaskoczy, ponieważ mamy na myśli głównie osoby z dysleksją, nadpobudliwością ADHD, autyzmem, depresją, schizofrenią, zespołem Aspergera i zaburzeniami lękowymi. Zapewne domyślacie się, że lista jest sporo dłuższa, trudno byłoby wymienić wszystkie przypadłości.
Harmonia i porządek to czynniki, które mają nieoceniony wpływ na łagodzenie nadpobudliwości. Bogate strony internetowe z rozbudowaną szatą graficzną mogą stanowić problem w przypadku osób z wymienionym wyżej schorzeniem. Należy także unikać bezwartościowych ozdobników i elementów, które nie wnoszą wartości dodanej, a stanowią potencjalne zagrożenie dla prawidłowej percepcji.
Nie lada ciekawostką jest kolor czerwony, który uznaje się za agresywny w świecie dostępności cyfrowej. Przesadne zastosowanie barwy czerwonej, a także zbyt szybko zmieniające się banery czy ikony, najczęściej niezależnie od użytkownika, mogą doprowadzić do epilepsji fotogennej.
Zaburzenie mowy
Ostatnim rodzajem niepełnosprawności, na który chcemy zwrócić uwagę, jest zaburzenie mowy. Szczególnie skupiamy się tutaj na apraksji, która charakteryzuje się niezdolnością do wykonywania celowych ruchów, wyrażenia swoich myśli. Możemy również wspomnieć o jąkaniu i dyschartii, czyli opadnięcie podniebienia miękkiego, co utrudnia mowę. Podczas projektowania strony internetowej nie można zapomnieć o dodaniu opcji konsultacji z doradcą za pomocą maila czy chatu. Błędem jest oferowanie wyłącznie kontaktu telefonicznego.
Statystyki
Ponad miliard ludzi na świecie jest niepełnosprawnych – 15% światowej populacji. Czy dostrzegamy takie osoby w swoim otoczeniu?
Być może na co dzień nie spotykasz się z osobami niepełnosprawnymi, jednak WHO zidentyfikowała ponad 1 miliard osób z niepełnosprawnością, z których aż 200 milionów ma znaczne trudności w codziennym funkcjonowaniu. Oczekuje się, że liczba osób niepełnosprawnych wzrośnie w nadchodzących latach ze względu na starzejące się społeczeństwo i ryzyko związanych z tym chorób.
Prawie każdy z nas w pewnym momencie swojego życia stanie się tymczasowo lub trwale niepełnosprawny, a ci, którzy dożyją podeszłego wieku, będą doświadczać rosnących trudności w funkcjonowaniu.
Na całym świecie osoby z niepełnosprawnością mają gorszy stan zdrowia, niższy poziom wykształcenia, mniejszy udział w progresie gospodarczym i wyższy wskaźnik ubóstwa niż osoby w pełni sprawne. Jest to częściowo spowodowane tym, że ludzie z niepełnosprawnością zmagają się z barierami w uzyskaniu dostępu do świadczeń, które wielu z nas już dawno uznało za rzecz oczywistą. Obejmują one służbę zdrowia, edukację, zatrudnienie, transport oraz dostęp do informacji.
Poniżej przedstawiamy statystki osób dorosłych z rożnymi typami niepełnosprawności w Stanach Zjednoczonych:
- 12,1% osób ma problemy z poruszaniem się, utrudnione chodzenie lub wchodzenie po schodach,
- 12,8% ma problemy poznawcze, które utrudniają koncentrację, zapamiętywanie lub podejmowanie decyzji,
- 7,2% ma trudności z samodzielnym załatwianiem spraw,
- 6,1% ma ubytek słuchu,
- 4,8% ma utratę wzroku,
- 3,6% ma trudności z dbaniem o siebie.
Nowe technologie
Pozytywna odpowiedź na potrzeby osób z niepełnosprawnością, w zależności od charakterystyki schorzenia i natężenia objawów, to coraz lepsze i bardziej rozwinięte postępy technologiczne. Nowo powstałe pomysły poddawane są skrupulatnym testom, które weryfikują efektywność oraz jakość innowacji. Najważniejsze jest to, że wraz z rozwojem powinniśmy podnosić poziom życia osób z niepełnosprawnością we właściwy dla nich sposób.
Od jakiegoś czasu, użytkownicy systemu operacyjnego iOS mogą korzystać z trzech aplikacji, które w znacznym stopniu ułatwiają obsługę sprzętu. Aplikacje będą działały prawidłowo bez konieczności podłączenia do Internetu.
Nowe aplikacje systemu iOS:
- Cash Reader – cieszy się zastosowaniem szczególnie wśród osób niewidomych oraz niedowidzących. To aplikacja, która pozwala na identyfikowanie banknotów w wielu językach i rozpoznaje ponad 20 walut. Cash Reader ułatwia liczenie czy wymienianie banknotów. Wystarczy uruchomić aplikację, następnie skierować aparat sprzętu na banknot i wysłuchać z jakim nominałem oraz walutą mamy do czynienia.
- LookTel Recognizer – aplikacja pozwala w natychmiastowy sposób rozpoznawać produkty codziennego użytku. Poprzez fotografowanie konkretnych przedmiotów, a następnie umieszczenie zdjęć w bazie danych z odpowiednią nazwą, zainteresowany będzie swobodnie rozpoznawał artykuły codziennego użytku. Daną bibliotekę można eksportować za pomocą poczty elektronicznej, co ułatwia odtworzenie identycznej zawartości na innym sprzęcie. Podobnie jak w przypadku Cash Reader, poprzez uruchomienie aparatu oraz skierowaniu go na przedmiot, dana rzecz zostanie zeskanowana, rozpoznana oraz nazwana przez aplikację.
- LookTel Breadcrumb GPS – użytkownik aplikacji może tworzyć oraz zapisywać trasy z funkcją odtworzenia w dowolnym czasie. Wystarczy włączyć aplikację, wybrać „drop breadcrumb” na ekranie telefonu, a po dotarciu do celu możemy zapisać trasę, co pozwoli na jej ponowne odtworzenie. Ulubione trasy zapisujemy w telefonie oraz uruchamiamy w dowolnym momencie, co w dużym stopniu ułatwia przemieszczanie się.
Ochrona praktyk związanych z dostępnością cyfrową w Polsce jest obowiązkowa od 4 kwietnia 2019 roku, zgodnie z dyrektywą parlamentu UE. Obejmuje ona podmioty publiczne oraz dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych. Niemniej jednak świadomość potrzeb wynikających z niepełnosprawności rośnie na całym świecie.
Dzięki wiedzy licznej grupy ekspertów w opisywanym temacie można śmiało przyznać, że coraz więcej niezależnych firm pracuje nad dostępnością cyfrową – co w bardzo konkretny sposób poszerza horyzonty. ARIA, czytniki ekranu, nakładki na klawiaturę to kolejne osiągnięcia technologiczne. Nie sposób wymienić ich wszystkich – co cieszy, ponieważ świadczy o prawdziwym postępie w zakresie Accessibility.
Podsumowanie
Zgodnie twierdzimy, że temat dostępności cyfrowej jest niezwykle ważny. Z pełną odpowiedzialnością należy inwestować w rozwiązania, które wspierają funkcjonowanie stron internetowych. Dobrą praktyką jest przyjęcie WCAG jako wzoru, który wyznacza trendy, za którymi chcemy podążać.
Pamiętajmy, każdy jest ważny! 😊 A do tematu dostępności cyfrowej, z pewnością, wkrótce wrócimy!
Źródła
- „Approachable Accessibility – Planning for success” Martine Dowden, Michael Dowden
- Disability Impacts All of Us
- World Health Statistics
- LookTel MoneyReader
- The WCAG 2 Documents
- User Agent Accessibility Guidelines (UAAG) Overview
- Podręcznik dostępności
- An introduction to screen readers
- Fully Fit at Work: disabled workers in Poland
- mp.pl
- cejsh.icm.edu.pl
- gov.pl
- cdc.gov
***
O tematyce dostępności na naszym blogu ukazały się również dwa inne artykuły:
Zostaw komentarz